บทความ

กระบวนการใช้ศิลปะด้านใน (inner art) 

ศิลปะด้านใน(Inner art) ได้พัฒนามาจากแนวคิดมนุษยปรัชญา รูดอร์ฟ โยเซ็ฟ โลเร็นทซ์ สไตเนอร์ (Rudolf Joseph Lorenz Steiner) เป็นนักปรัชญา นักปฏิรูปสังคม และสถาปนิกชาวออสเตรีย มีชื่อเสียงในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19  รูดอร์ฟ  ไตเนอร์ เกิดเมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ 1861 ณ เมือง Kraljevec เขตชายแดนของประเทศ ออสเตรีย-ฮังการี ปัจจุบันอยู่ในโครเอเชีย  เขาจึงเติบโตทั้งในส่วนของยุโรปฝั่งตะวันออกบรรจบฝั่งตะวันตก ซึ่งในเวลานั้น  สังคมเริ่มมีความเปลี่ยนแปลงจากสังคมเกษตรกรรมเป็นสังคมอุตสาหกรรม ซึ่งทำให้เขาคุ้นเคยทั้งวิถีชีวิตในธรรมชาติและเทคโนโลยีสมัยใหม่ 

      แนวคิดมนุษยปรัชญาที่ถือกำเนิดจากรูดอร์ฟ ได้สร้างมิติใหม่ขึ้นในแทบทุกด้านของชีวิตซึ่งนำเสนอทางออกในการแก้ปัญหาต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการศึกษา (Waldorf)  การศึกษาบำบัดสำหรับเด็กพิเศษ  (Camphill)  เกษตรกรรมระบบชีวพลวัต (biodynamic)  การแพทย์แผนมนุษยปรัชญา  ศิลปะ สถาปัตยกรรม  เศรษฐศาสตร์  เภสัชกรรม วิทยาศาสตร์  ศาสนา (Christian Community)  และยูริธมี่ เขาใช้เวลาในการเผยแพร่แนวคิดนี้ โดยการปาฐกถาอรรถาธิบาย  ซึ่งเกิดขึ้นในช่วงระหว่างปี ค.ศ. 1900-1925  รูดอร์ฟได้เดินทางไปบรรยายตามที่ต่าง ๆ  ในยุโรปมากกว่า 6,000 ครั้ง เขียนหนังสืออีกหลายสิบเล่ม และให้คำแนะนำปรึกษาแก่ผู้คนต่าง ๆ มากมายนับไม่ถ้วน  แนวคิดของรูดอร์ฟ สไตเนอร์ นี้ได้มีการถ่ายทอดจากรุ่นสูุ่รุ่นและยังประโยชน์ต่อผู้คนโดยไม่แบ่งเผ่าพันธ์เชื้อชาติ จึงมีคุณค่าต่อทั้งมนุษยชาติและต่อโลกใบนี้  ในปัจจุบันแม้เวลาผ่านมาเกือบ 100 ปี แนวคิดมนุษยปรัชญาของ รูดอร์ฟ  สไตเนอร์ ก็ยังคงได้รับความนิยมและการยอมรับเนื่องจากสามารถนำมาปรับใช้ในบริบทต่าง ๆ ได้ดี แนวคิดมนุษยปรัชญาของรูดอร์ฟ สไตเนอร์จึงเปรียบได้ดั่งเทียนที่ส่องแสงสว่างต่อเทียนเล่มแล้วเล่มเล่านำทางให้แก่ผู้คนตราบนานเท่านานจนกระทั่งถึงทุกวันนี้

แนวคิดมนุษยปรัชญาในประเทศไทยได้ถูกพัฒนามาเป็นศิลปะด้านใน (inner art)  โดย ครูมอส นายอนุพันธ์  พฤกษ์พันธ์ขจี เจ้าของสตูดิโอ Art inne rplace และผู้อำนวยการโรงเรียนหลังเขา ผู้ที่เป็นทั้งศิลปิน เป็นครู นักประพันธ์ และนักศิลปะบำบัด ครูมอสจบการศึกษาด้านศิลปะบำบัดในแนวคิดมนุษยปรัชญาจากประเทศเยอรมัน ต่อมาครูมอสได้เป็นผู้ริเริ่มโครงการหลักสูตรวิทยากรต้นแบบศิลปะด้านใน (inner art) สนับสนันทุนโดย สสส. โดยในโครงการได้มีการสร้างวิทยากรต้นแบบศิลปะด้านในอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี 2562 เริ่มต้นพัฒนารูปแบบเพื่อใช้ในการส่งเสริม ครูอนุบาล ครอบครัวและเด็ก ปัจจุบันได้มีการพัฒนาไปปรับใช้ในบริบทต่าง ๆ และในทุกกลุ่มวัย โดยมีเครือข่ายทั่วประเทศ สามารถติดตามความรู้เกี่ยวกับศิลปะด้านในโดยครูมอสได้ที่เว็บไซต์           Hook  : https://hooklearning.com/teacher/moss/ 

       สำหรับการใช้ศิลปะด้านใน (Inner art) ของผู้เขียน ได้ผ่านการอบรมหลักสูตรวิทยากรต้นแบบศิลปะด้านใน ในปี พ.ศ.2562  ต่อมาในปี 2563 ในคลินิกสุขภาพจิตและจิตเวช โรงพยาบาลเขาสุกิม ผู้เขียนได้นำแนวคิดศิลปะด้านใน มาประยุกต์ใช้ร่วมกับการทำจิตบำบัดและการให้คำปรึกษาในกลุ่มเด็กที่มีปัญหาสุขภาพจิต โดยกิจกรรมที่ใช้บ่อย ๆ คือ กิจกรรมระบายสีน้ำ ผลตอบรับเป็นที่หน้าพอใจ คือ เด็กที่ได้รับการส่งเสริมมีพฤติกรรมที่ดีขึ้นมีอารมณ์ดีอ่อนโยนมากขึ้น หลังจากที่ผู้เขียนได้ลาออกจากราชการ และมาทำงานที่คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏรำไพพรรณี ได้นำศิลปะด้านในมาประยุกต์ใช้ในเด็กวัยเรียน โรงเรียนระดับประถมศึกษาในเขตเทศบาล อำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี ในปีการศึกษา 2566 โดยการเป็นวิทยากรในโครงการเสริมสร้างความแข็งแกร่งทางใจในโรงเรียน มีการจัดกิจกรรมจำนวน 8 ครั้ง มีผลลัพธ์ที่ดีสามารถช่วยเพิ่มความแข็งแกร่งทางใจในนักเรียนได้ ภาวะซึมเศร้าในนักเรียนลดลง  ในปีการศึกษา  2567 ได้เป็นวิทยากรในโครงการเสริมสร้างความแข็งแกร่งทางใจในโรงเรียน ซึ่งได้เปลี่ยนเป็นกลุ่มเด็กนักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น ในเขตเทศบาล อำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี (ไม่ได้จัดโครงการในระดับประถมศึกษาในปี 2566 เนื่องจากจำนวนนักเรียนน้อยจึงไม่ได้งบประมาณแต่มีแผนดำเนินโครงการร่วมกับนักเรียนในโรงเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น ปีงบประมาณ 2568 ) มีผลลัพธ์ที่ดีสามารถช่วยเพิ่มความแข็งแกร่งทางใจในนักเรียน ภาวะซึมเศร้าลดลงได้ 

      แต่อย่างไรก็ตาม นักเรียนมัธยมศึกษาตอนต้นนั้นเป็นกลุ่มวัยรุ่นตอนต้น (early adolescent) อายุช่วง 10-14 ปี เป็นกลุ่มวัยที่มีปัญหาซับซ้อน การส่งเสริมสุขภาพจิตร่วมกับการดูแลในเรื่องปัญหาสุขภาพจิต ยังพบว่ามีปัญหาที่เกิดทั้งจากภายใน เช่น อารมณ์ วิธีการจัดการตนเอง ปัญหาภายนอก เช่น ครอบครัวหย่าร้าง ครอบครัวที่ใช้ความรุนแรง  ของตัวนักเรียนเองจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นต้องมีภาคีเครือข่ายร่วมมือกันในช่วยเหลือ ดูแลและส่งเสริมในด้านสุขภาพจิตในระยะยาวต่อไป

      ทั้งนี้ตัวโปรแกรมที่ใช้เป็นการรูปแบบของศิลปะด้านในมาประยุกต์ร่วมกับการใช้ศิลปะบำบัด (Art therapy) แปลภาพ , เทคนิคการบำบัดทฤษฎี satir model (verginia satir) และ เทคนิค CBT (cognitive behavier therapy) โดยมีการจัดกิจกรรม 8 ครั้ง ดังนี้                                   

ครั้งที่ 1

• การเริ่มทำความรู้จักด้วยวงกลม แนะนำตัวคุณครู และเด็กนักเรียน พูดคุยสร้างความคุ้นเคย

• ร้องเพลงยามเช้า ตามแนวทางของศิลปะด้านในเพื่อความรู้สึกสบายใจ และสอบถามข้อมูลอื่นๆ หลังจบกิจกรรมกลุ่มแล้ว

ครั้งที่ 2

• ร้องเพลงตามแนวทางของศิลปะด้านในเพื่อให้มีความตื่นตัว มีความรู้สึกสบายใจ มีสุนทรียภาพ

• การวาดภาพวงกลมด้วยสีน้ำ เพื่อให้เด็กๆ คุ้นเคยกับการใช้สีน้ำและกระดาษ สามารถวาดรูปได้โดยไม่มีความรู้สึกกังวล วงกลมแสดงสีโทนร้อนและมีความสว่าง โดยมีพื้นเป็นสีน้ำเงิน เพื่อเน้นการรับรู้ภายในถึงความสว่าง ความมีคุณค่าของตัวตนของเด็กนักเรียนผู้วาด

ครั้งที่ 3

• ร้องเพลงตามแนวทางของศิลปะด้านในเพื่อให้มีความตื่นตัว มีความรู้สึกสบายใจ มีสุนทรียภาพ

• วาดภาพต้นไม้ ด้วยสีน้ำ ต้นไม้แสดงลักษณะพื้นดินสีน้ำตาลที่มีความเป็นธาตุดิน ความหนักแน่นมั่นคง การเติบโตของต้นไม้จากดินทำให้เกิดการรับรู้ถึงความเปลี่ยนแปลง การเติบโตของเด็ก ๆ ที่เกิดขึ้นได้อย่างมั่นคงเช่นกัน

ครั้งที่๔

• ร้องเพลงตามแนวทางของศิลปะด้านในเพื่อให้มีความตื่นตัว มีความรู้สึกสบายใจ มีสุนทรียภาพ

• วาดฉันมาจากดวงดาว ด้วยสีไม้ ดวงดาวเป็นจุดเริ่มต้นของการเกิดขึ้นของเด็กๆ เพื่อ

การรับรู้ความมีคุณค่าในการเกิดมาก มีความมั่นคงในจิตใจมากขึ้น ว่าการเกิดครั้งนี้เป็นสิ่งที่เกิดอย่างมีเหตุผล และเป็นเจตน์จำนงค์ของจิตวิญญาณ ซึ่งท้ายที่สุดนั้นเจตน์จำนงค์อิสระคือความสามารถในการเลือกที่จะเป็นได้ของจิตวิญญาณ

บทความโดย อาจารย์เขมณัฏฐ์   ศรีพรหมภัทร์  สาขาการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏรำไพพรรณี 

ครั้งที่๕

• ร้องเพลงตามแนวทางของศิลปะด้านในเพื่อให้มีความตื่นตัว มีความรู้สึกสบายใจ มีสุนทรียภาพ 

• วาดภาพตัวเองด้วยสีไม้ เป็นการรับรู้ความคิดความรู้สึกความคิดที่มีต่อตัวเอง การได้อยู่กับตัวเอง ทำให้สามารถคิดถึงเข้าใจยอมรับตนเองและรอบข้างได้มากขึ้น  

ครั้งที่๖

• ร้องเพลงตามแนวทางของศิลปะด้านในเพื่อให้มีความตื่นตัว มีความรู้สึกสบายใจ มีสุนทรียภาพ

• จัดดอกไม้ที่เด็กนักเรียนนำมาเอง ทางโรงเรียนจัดเตรียม และดอกไม้ใบหญ้ารอบๆ ในรั้วโรงเรียน การจัดดอกไม้เป็นการเรียนรู้ที่จะเห็นความงามของธรรมชาติ เรียนรู้การเป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติ การเห็นคุณค่าสิ่งที่รายล้อมตัวเอง และเห็นว่าต้องดูแลรักษาธรรมชาติ ร่วมทั้งเป็นการกลับมาเข้ามาสู่ภายในตัวเองด้วยความอ่อนโยนในระหว่างการจัดดอกไม้

ครั้งที่๗

• ร้องเพลงตามแนวทางของศิลปะด้านในเพื่อให้มีความตื่นตัว มีความรู้สึกสบายใจ มีสุนทรียภาพ

• ทำชนมบัวลอย การทำขนมบัวลอยในเด็กสร้างสมาธิ การเรียนรู้ที่จะทำงานเป็นทีม มีความภาคภูมิใจในผลงานที่ตนเองได้ร่วมกัน เกิดการผูกพันกับกลุ่มนักเรียน คุณครูและโรงเรียน เด็กนักเรียนมีความอ่อนโยนมากขึ้น

ครั้งที่๘

• ร้องเพลงตามแนวทางของศิลปะด้านในเพื่อให้มีความตื่นตัว มีความรู้สึกสบายใจ มีสุนทรียภาพ

• เขียนสรุปสิ่งที่ได้รับและความรู้สึกในการเข้าร่วมกระบวนการ

• จุดเทียนอธิษฐานปิดคอร์ส และสอบถามข้อมูลอื่นๆ หลังจบกิจกรรมกลุ่มแล้ว

ผู้เขียนบทความและออกแบบโปรแกรมประยุกต์ใช้ศิลปะด้านใน

อาจารย์เขมณัฏฐ์  ศรีพรหมภัทร์

สาขาการพยาบาลจิตเวชและสุขภาพจิต คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏรำไพพรรณี

วันที่เขียนบทความ 30 กันยายน 2567

อ้างอิงจาก 

https://anthrothailand.wordpress.com/rudolf-steiner/

อนุพันธ์  พฤกษ์พันธ์ขจี. (2024) ศิลปะด้านใน(Inner art) Retrieved September 17, 2024 from

https://hooklearning.com/teacher/moss/